Wierzenia

Wierzenia to termin trudny do zdefiniowania, występuje w wielu różnych kontekstach. Należy go odnieść także do innych pojęć, np. przekonania, wyobrażenia zbiorowe, wiara, religia.

Dyscypliny nauki zajmujące się zagadnieniami związanymi z tematyką wierzeń to m.in. religioznawstwo, kulturoznawstwo, antropologia kulturowa oraz socjologia.

Chcąc najogólniej odpowiedzieć, czym są wierzenia i jaka jest ich natura, należy przede wszystkim wskazać na to, że jest to zbiór twierdzeń lub wyobrażeń, często dotyczących zjawisk i bytów nadprzyrodzonych, niesprawdzalnych empirycznie (jak życie po śmierci, magia, antropogeneza, kosmogeneza czy teogonia). Funkcjonowanie wierzeń może być obserwowane na płaszczyznach praktyki, pamięci oraz emocji.

Bronisław Malinowski – antropolog, uważał, że obserwując praktyki magiczne i religijne oraz zachowania codzienne, nawykowe, a następnie próbując wyjaśnić je za pomocą mitów i wierzeń danej społeczności, można uzyskać wyjaśnienia owych praktyk, wynikające z przekonań i wyobrażeń obowiązujących w grupie. Wierzenia są dla tego badacza tym, co decyduje o sensie nadawanym przez członków społeczności ich działaniom.

Malinowski napisał, że „bez wierzeń nie ma żadnej ważnej magii, ceremonii czy rytuału; wiara zostaje rozciągnięta na opis konkretnych praktyk”.

Wierzenia i mity mogą mieć również funkcję uzasadniania porządku społecznego. Malinowski stwierdza, że istnieją wśród Trobriandczyków opowieści uzasadniające matrylinearność tego ludu i uniezależniające poczęcie i dziedziczenie od mężczyzny, np. mit o poczęciu przez kobietę pierwszego członka klanu za sprawą ryby podczas kąpieli lub za sprawą kropli ze stalaktytu podczas wypoczynku w jaskini, bez udziału mężczyzny.

Antropologiczne rozumienie terminu wierzeń zostało skrytykowane przez wielu przedstawicieli środowisk naukowych, między innymi przez Jamesa Bielo. Według niego antropolodzy zwykle definiują wierzenia jako modelowe, językowo-poznawcze postawy odpowiadające roszczeniom lub zobowiązaniom społeczno-psychologiczno-emocjonalnym, funkcjonujące dzięki praktyce, wykonaniu i pamięci.

W zależności od tego, czy chcemy traktować wiarę jako stan wewnętrzny, uczucie, czy po prostu wyraz zgody na obowiązującą umowę społeczną, związane z nią pojęcie wierzeń może przyjmować różne formy i funkcje.

W oparciu o kognitywistykę, można stwierdzić, że wiara to specyficzny tryb świadomości. Korzystając z osiągnięć tej dziedziny nauki, można zdefiniować system wierzeń jako sposób zarządzania informacjami o systemie poznawczym. Ów mechanizm jest osadzony w myśleniu i zachowaniach wcześniejszych generacji.

Następny Post

Obyczaj

Obyczaj to forma zachowania powszechnie przyjęta w danej zbiorowości społecznej i poparta uznawaną w niej tradycją. Ogół obyczajów w danej zbiorowości tworzy jej obyczajowość. Niedopełnienie obyczajów lub złamanie ich jest sankcjonowane przez ludzi i wiąże się z wykluczeniem. Obyczaj jest elementem kontroli społecznej, stąd jego naruszenie powoduje zazwyczaj negatywną reakcję […]

Etnografia

etnografia co to jestEtnografia to dyscyplina naukowa zajmująca się całościowym opisem i analizą kultur ludowych różnych społeczności i grup etnicznych. Jej zakres obejmuje teorię kultury ludowej, jak i badanie poszczególnych jej dziedzin i wytworów materialnych. W zależności od tradycji naukowej, pod pojęciem etnografia rozumie się wszystkie nauki etnologiczne bądź też jedną z nich.

Będąc jakościową metodą badawczą, etnografia koncentruje się na rozumieniu fenomenów kulturowych, które odzwierciedlają wiedzę na temat systemów rozumienia w życiu grup kulturowych. Metoda ta była pionierska dla społeczno-kulturowej antropologii, ale znalazła też zastosowanie także na innych polach nauk społecznych, m.in. w socjologii, badaniach nad komunikacją oraz w historii. Zajmuje się studiami nad ludźmi, grupami etnicznymi, formacjami etnicznymi, m.in. ich etnogenezą, kompozycją, zmianami, charakterystyką dobrobytu społecznego, a także ich materialną oraz duchową kulturą. Etnografia znajduje zastosowanie w pozyskiwaniu danych empirycznych na temat ludzkich społeczności oraz kultury. Zbiór danych jest przygotowywany w oparciu o obserwację uczestniczącą, wywiady, kwestionariusze itd.

Celem etnografii jest opis przedmiotu studiów, tych którzy stanowią przedmiot badań. Zamiennie są wykorzystywane także takie określenia jak badania terenowe, czy opis przypadku, które są używane jako synonim etnografii. Zajmuje się całościowym opisem i analizą kultur ludowych różnych społeczności i grup etnicznych. Jej zakres obejmuje teorię kultury ludowej, jak i badanie poszczególnych jej dziedzin i wytworów materialnych.

Celem etnografii jako metody badawczej jest pozyskanie danych, które mówią o znaczeniu społecznym i potocznym rozumieniu, ludzi – informatorów, w ich naturalnym środowisku życia, czyli terenie badawczym etnografa (antropologa, etnologa). Pewnym ideałem były badania prowadzone w sposób, który ogranicza wpływ badacza na obserwowane środowisko, a także umożliwiające stworzenie pogłębionej charakterystyki, a także bardziej pogłębionego portretu informatorów oraz ich środowiska kulturowego, które stanowi przedmiot zainteresowania etnografów.

Tradycyjnie etnografowie poszukiwali wiedzy na temat badanej społeczności przez pozyskiwanie informatorów posiadających dużą wiedzę na temat danej wspólnoty, a także takich, którzy byli w stanie dostarczyć etnografowi kolejnych informatorów, jak również przez długotrwałe pobyty badawcze w miejscu będącym przedmiotem zainteresowania badacza. Jest to nadal stosowane w etnografii technika badawcza. Proces ten pozwala na odkrywanie wspólnych kulturowych podobieństw związanych z tematem badania.

Etnografia jest bardzo mocno związana także z osobistym doświadczeniem badacza. Kluczem do tego procesu jest raczej partycypacja i uczestnictwo niż sama obserwacja. Należy także stwierdzić, że etnografia jest bardzo skuteczną metodą badań społecznych, która pozwala oprzeć zdobytą wiedzę na danych jakościowych, a nie tylko ilościowych, charakterystycznych bardziej dla socjologii, czy demoskopii, nie tracąc przy tym wartości empirycznej pozyskanych danych. Znajduje zastosowanie w badaniach opinii publicznej oraz badaniach marketingowych.